Terugblik op impactvolle themadag 'Trauma en het lichaam' – Academie voor Herstel en Ervaringsdeskundigheid

De Academie voor Herstel en Ervaringsdeskundigheid, GGD Haaglanden en Hameeda Lakho Training Coaching en Advies kijken terug op een zeer impactvolle jaarlijkse themadag ‘Trauma en het lichaam’ in Nederlands Instituut voor Beeld & Geluid te Den Haag als start van de Week tegen kindermishandeling 2023. Mede mogelijk gemaakt door Gemeente Den Haag, GGD Haaglanden, Fonds Slachtofferhulp en Hameeda Lakho Training Coaching en Advies. Kon u de themadag (deels) niet live meemaken? Dan kunt u hier de bijeenkomst terug kijken.

Overweldigende belangstelling
Met een overweldigende belangstelling van maar liefst ruim 900 deelnemers, onder wie 100 mensen fysiek en 800 mensen online, zijn velen bereikt met een bijzonder waardevol en sterk inhoudelijk programma. Inspirerende tafelgesprekken werden afgewisseld met boeiende, inhoudelijke presentaties en ontroerende omlijsting, onder bezielende begeleiding van dagvoorzitter Hameeda Lakho, directeur Academie voor Herstel en Ervaringsdeskundigheid, in samenwerking met Ria Andrews, programmamanager huiselijk geweld en kindermishandeling GGD Haaglanden.

Trauma en het lichaam
Op deze themadag ‘Trauma en het lichaam’ na huiselijk geweld en kindermishandeling is dieper ingegaan hoe traumatische gebeurtenissen, die je je al dan niet bewust kan herinneren, kunnen leiden tot pijn in je lichaam. Trauma zit niet alleen in het hoofd, maar ook in het lichaam. Mentaal trauma heeft invloed op je fysieke gesteldheid. Mensen met een jeugdtrauma hebben meer kans op hart- en vaatziekten, diabetes of overgewicht, volgens het onderzoek ACE studie. Stresssystemen kunnen ontregeld raken als je in je jeugd langdurig bent blootgesteld aan verwaarlozing of fysieke, emotionele of seksuele mishandeling. Dat lichamelijke mechanismen over geactiveerd kunnen raken zoals je immuunsysteem, maar ook het stresssysteem dat het stresshormoon cortisol aanmaakt. Dat kan uiteindelijk leiden tot lichamelijke uitputting.

Helder en invoelend
De verschillende perspectieven zijn helder en invoelend gemaakt door in trauma gespecialiseerde experts Prof. Dr. Jan CM Willems, mensenrechtenjurist, voormalig hoogleraar Kinderrechten VU Amsterdam, Dr. Sietske Dijkstra, psycholoog en expert relationele veiligheid, Dr. Anne Marsman, psycholoog en initiatiefnemer online platform traumanet.nl, Prof. Dr. Elise van de Putte, kinderarts sociale pediatrie en hoogleraar Levensloopgeneeskunde, UMC Utrecht en Wilhelmina kinderziekenhuis (WKZ), voormalig voorzitter LECK, Dr. Marieke Tollenaar, universitair docent Klinische Psychologie aan de Universiteit Leiden, Gisele Vranckx, ervaringsdeskundige huiselijk geweld en kindermishandeling. Bovendien was er ontroerende omlijsting met poëzie door Gisele Vranckx en dans door Virgil Ciano, danser, DJ, model en event organisator.

Inhoudelijke presentaties
‘Trauma en het lichaam: onlosmakelijk verbonden’ door Anne Marsman, psycholoog, initiatiefnemer van het online platform www.traumanet.nl, trainer bij trauma company en gepromoveerd op onderzoek naar de lange termijn impact van ingrijpende jeugdervaringen.
Trauma betekent letterlijk wond of verwonding. Die verwonding kan lichamelijk zijn, maar ook psychisch en emotioneel. Hoe trauma ontstaat en welke gevolgen dit voor iemand heeft, kan enorm verschillen. In alle gevallen geldt: trauma en het lichaam zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Ook wanneer het lichaam niet letterlijk en figuurlijk is aangedaan. In deze presentatie staat Anne stil bij waar trauma in wezen over gaat, wat het zo lichamelijk maakt, en waarom zorg dragen voor het lichaam zo’n belangrijk onderdeel is van heling.

Onderzoek naar de methodiek van lotgenotencursus ‘Doorbreek het Zwijgen’ door Dr. Marieke Tollenaar, universitair docent Klinische Psychologie aan de Universiteit Leiden. Marieke Tollenaar doet al meer dan 10 jaar onderzoek naar de psychische en fysieke gevolgen van stress en mogelijke onderliggende mechanismen van de relatie daartussen. Ze onderzoekt hierbij zowel stress in het huidige leven, stress in de kindertijd, of zelfs al eerder, tijdens de zwangerschap van de moeder en over generaties heen.
Marieke heeft in samenwerking met Hameeda Lakho afgelopen drie jaar een onderzoek opgezet naar de impact van de lotgenotencursus ‘Doorbreek het Zwijgen’, welke Hameeda heeft ontwikkeld en al jaren als ervaringsdeskundige begeleid. Het vinden van herkenning en erkenning bij gelijkgestemden kan een belangrijke factor zijn in de weg naar herstel na jeugdtrauma. In de studie hebben zij middels vragenlijsten onderzocht in hoeverre psychische klachten afnemen tijdens het volgen van de cursus en welke veranderingen in herstelmechanismen hier mogelijk aan ten grondslag liggen. Een paar conclusies die te trekken zijn: hoop en psychologische veerkracht nemen significant toe en er is minder sterk effect van vermijding en eenzaamheid. De presentatie van Marieke is hier terug te lezen.

‘Wat doet stress met het lichaam’ door Prof. Dr. Elise van de Putte, kinderarts sociale pediatrie en hoogleraar Levensloopgeneeskunde, UMC Utrecht en Wilhelmina kinderziekenhuis (WKZ), voormalig voorzitter Landelijke Expertise Centrum Kindermishandeling.
Ervaringen uit de praktijk van de kinderarts bij kinderen met aanhoudende lichamelijke klachten en de lange termijn gevolgen van kindermishandeling. Daarnaast is zij ingegaan op recente publicaties over lange termijn gevolgen van trauma in relatie tot de ACEs studies. Lees de presentatie van Elise hier terug.

Belichaming, hulp en trauma door Dr. Sietske Dijkstra, psycholoog en expert relationele veiligheid, promoveerde in 2000 op de relationele impact van geweld uit de kindertijd. www.sietske-dijkstra.nl
We hebben niet alleen een lichaam, we zijn ook een lichaam. Een lichaam dat sensitief waarneemt ook al verbreken we regelmatig de verbinding. De huid is niet onze grens. Dit geldt voor ons allemaal. We voelen en denken vanuit ons lichaam. De zintuigen spelen daarbij een belangrijke rol: onze nekharen staan overeind, we hebben een knoop in de maag, een zwaar hoofd of juist een onderbuikgevoel. Bij trauma kunnen we ook delen van het lichaam niet (langer) bewonen of bevriezen. Belichaming verbindt ons met onszelf, de ander en de wereld. Het is onze bezieling. Belichaamde professionaliteit is dat ook, we doen dat met ons hele hebben en houden en kunnen op deze wijze bijdragen aan opening, onthulling en herstel. Zie ook www.ontplooiing.net De presentatie van Sietske is hier terug te lezen.

Fragmenten Gabor Maté
Tijdens de dag werd filmfragmenten getoond uit de film ‘Wisdom of Trauma’ en ‘The uncomfortable truth about illness & childhood trauma’ door de Canadese arts en holocaust survivor Dr. Gabor Maté en zijn ideeën en praktijkervaringen na tientallen jaren onderzoek en werken in het veld van trauma. We moeten de mens zien, niet het probleem. “Slachtoffers raken niet getraumatiseerd doordat ze pijn doormaken, ze raken getraumatiseerd omdat ze alleen zijn met pijn en verdriet”.

Ontroerende omlijsting
De dag werd afgesloten met een indrukwekkend gedicht ‘Opgeslagen trauma’ door Gisele Vranckx en een aangrijpende spokendance op het nummer ‘Heal’ van Tom Odell door Virgil Ciano, danser, DJ, model en event organisator. Hij gaf in zijn dans de pijn en emoties weer die slachtoffers van kindermishandeling levenslang meedragen en velen tot tranen had ontroerd en in het hart waren geraakt.

Wat nemen we mee?
In de vele reacties gaven mensen aan zich geliefd, gezien, begrepen, gesteund en getroost te hebben gevoeld. Dat het trauma wat slachtoffers van kindermishandeling meedragen soms niet in woorden is te vangen. Dat de impact van een verloren jeugd van kindermishandeling, wreedheid en liefdeloosheid als een levenslang rouwproces wordt ervaren. Dat juist wat er niet was, als de grootste pijn en als verwonding kan worden ervaren, door het gebrek aan veiligheid, vertrouwen, bescherming, liefde en geborgenheid. Het structureel onderdrukken van stress, het zwijgen en verdringing van emoties als angst, paniek, walging, woede, afschuw en machteloosheid, maakt dat we de verbinding met onszelf, het lichaam, gevoel, anderen en de wereld om ons heen kwijtraken. Het lichaam onthoudt wat je zelf vooral wilt vergeten. Trauma kan zich daardoor sterk nestelen in het lichaam, waardoor het blijft vastzitten en allerlei ziektes kan veroorzaken met desastreuze gevolgen.

Traumasensitief werken in een trauma sensitieve maatschappij is wat hard nodig is, zodat we weer in verbinding staan met elkaar. Kwetsbaar opstellen en op een gezonde, liefdevolle verbinden met onszelf en anderen. We mogen de diepgewortelde overtuiging in twijfel trekken die veel mensen belast; dat we het niet waard zijn om liefde te ontvangen. We mogen grenzen leren aangeven en autonomie ontwikkelen en beter naar onszelf en ons lichaam luisteren. En vooral dat onze stem wordt gehoord en erkend.